Het was een zoveelste keer naar adem happen bij nieuws over de luchthaven van Deurne. Maar deze keer kunnen we gerust spreken van next level shit. De Vlaamse regering heeft op een stukje groen naast de luchthaven een themapark besteld. Het zou moeten klaar zijn in 2034. De evidente ironie dat een themapark ‘park’ heet, hoewel het toch vooral een betonnen aangelegenheid is, wil ik even laten voor wat het is. Want hier gaat het me nog meer over het ‘thema’: onze regering legde immers vast dat het themapark zal moeten draaien rond ‘de luchtvaart’. Ironisch kunnen we dat niet meer noemen. Het is ronduit gitzwart cynisch. We leven in een tijd waarin, na veel te lang treuzelen, ontkennen en boycotten de wereld zich eindelijk bereid toont om de klimaatverandering en de lawine van de daarbij verbonden rampen een tikje ernstiger te nemen. Het is een tijd waarin we zo ontzettend snakken naar steun van onze instituten om ons daarin hoop te geven. Maar dat doet onze Vlaamse regering op dit superhistorische kantelmoment? Ze zegent godbetert de luchtvaart door er een themapark aan te wijden. En daarbij geeft ze meteen ook haar zegen aan één van de de meest gecontesteerde, decennialang verlieslatende en frauduleus gesubsidieerde en vooral overbodige luchthavens: Deurne. Zo zullen het pretpark en de luchthaven elkaar recht van voortbestaan verlenen. Want zonder de luchthaven staat het pretpark er maar absurd te wezen. En nu het pretpark er komt, moet de luchthaven toch blijven? Wat een geniale zet. En wat een uitgestrekte middenvinger naar wie bijna durfde hoop te koesteren dat ook Vlaanderen aan de 21ste eeuw zou beginnen. Maar dat was buiten de waard gerekend. Iemand merkte al op dat de naam van het themapark – want ook dat kennen we al: Captain Jack – doet denken aan een 90-hitje. Dat is prima opgemerkt. Want het is de neoliberale ideologie van diezelfde jaren 90 die hier toont dat ze nog volop de touwtjes in handen zet. Dat lijkt alvast het belangrijkste functie van het pretpark: de mededeling ‘wij zijn de baas’.
1. De strategie van de gebetonneerde Aarde
Ja, er is een betonstop aangekondigd. Maar die gaat pas in tegen 2024. Zoals we toen al konden vrezen hield die plechtige verklaring vooral een startschot in om in tussentijd nog zoveel mogelijk groen en open ruimte uit de weg te ruimen. Met haar vrolijke zegen voor het pretpark toont de Vlaamse regering in elk geval dat ze de geest van de wet (van de betonstop) netjes naast zich neerlegt in het voordeel van de wet van de geest (van het neoliberalisme): alles en iedereen moet geëconomiseerd worden. Een andere realiteit bestaat toch niet echt. Ziedaar het verhaal van Vlaanderen. Dit is onze aflevering: die waarin alles zo snel mogelijk onder het beton gegoten wordt nu het nog kan. Liefst legaal. Maar als dat niet lukt, extra- of illegaal. We zouden het de strategie van de gebetonneerde aarde kunnen noemen. Want eens de gebouwen er staan, zal toch niemand zich de moeite getroosten om ze weer af te breken om een bos te herplanten dat enkele eeuwen nodig heeft om echt hersteld te zijn. Bovendien gaat niemand zich zo onpopulair durven maken door de mensen hun pret(park)je af te nemen. Dat zit dus snor. Gebetonneerd zelfs.
2. De strategie van de gebetonneerde toekomst
Maar het geniale van de strategie reikt verder dan dat. In tegenstelling tot wat je bij het jubelbericht over het themapark zou denken, is het nog lang niet zeker of het wel in aanmerking komt voor de nodige vergunningen. Nu leidt het weinig twijfel dat een politiek besteld themapark, waarvoor – o wonder – precies één gepaste kandidaat gevonden werd, zich verzekerd zal zien van machtige steunverleners. Toch is er nog meer aan de hand. Want het wordt zo stilaan een Vlaamse gewoonte om dubieuze plannen te presenteren alsof alles al in kannen en kruiken is. Ook dat is een strategie.
Het lijkt een beetje op wat er gebeurt als je vijftig wordt. Dan krijg je plots reclame voor producten die je eerder associeert met hulpbehoevende hoogbejaarden: luiers, trapliften en dergelijke. Je bent daar al frisse vijftiger natuurlijk door geschoffeerd, want je bent nog zo jong! Je denkt dan allerlei boze dingen over algoritmes en bespot de dwaasheid van de artificiële intelligentie. Tot iemand je erop attent maakt dat dit maar een manier is om je stilaan voor te bereiden op de tijd waarop je zulke producten wel nodig hebt. Zodat je, als dat moment is aangebroken, geen tijd verliest met je beledigd te voelen. Je protest is ondertussen allang uitgeput is en kun meteen braafjes overgaan tot de aanschaf. Slim. En zo uitgekookt lijkt de Vlaamse regering het ook te willen spelen. Ze vertelt zelfs nagenoeg letterlijk dat ze klaar is voor het protest. Met die woorden bedoelt ze voor alle duidelijkheid niet dat ze ootmoedig bereid ernaar te luisteren, maar dat ze vooral moedig bereid is er niet naar te luisteren. Minder expliciet betekent het nog wat anders: namelijk dat ze – net als de reclamecampagne voor luiers op je vijftig – het protest zich rustig kan laten uitputten met de mededeling dat het allemaal nog niet voor nu is, én tegelijkertijd dat de toekomst onvermijdelijk vast ligt. Dat is de strategie van de gebetonneerde toekomst. Er is niks aan te doen. Roep maar wat, maar dat zal niets uitmaken.
Het grote verschil met de luierreclame is dat mijn ouderdomsverval onvermijdelijk is, maar de bestemming van de Vlaamse groengebied niet. Dat is een keuze. Hoezeer de Vlaamse neoliberale kerk ook zich opwerpt als opvolger van de Vlaamse katholieke kerk als de enige behoeder van ons heil, onze toekomst ligt niet vast. Helaas zal het alweer, voor de zoveelste keer op Antwerpse grond, afhangen van de inzet van actiegroepen om ons dat te doen inzien. Om het als vaststaande jubelbericht te ontmaskeren als een verleidingsstrategie. Om het jubelbericht over pret en parken te zien als een spierballengerol van een oude, tot op de tand versleten ideologie van de jaren 1990. Om de zegen van onze Vlaamse regering te ontmaskeren als een opgestoken middenvinger. Opdat onze overheden ons eindelijk wel bijstaan om hoop te hebben in dit kantelmoment.
Tom Hannes
Dit artikel verscheen tevens in “De Standaard” op 13-02-2023